К 130 летию Янки Купалы

Стихи славные мне в душу

Навсегда запали, 

В них любовь к отчизне слышу

И  на небе звезду вижу

Песняра Купалы.

 

 

Янка Купала 

Абнімі...

 

Абнімі ты мяне, маладая,

Абніманнем гарачым, агністым,

Дый памчымся ад краю да краю

Вольнай думкай па свеце цярністым.

Ў дзень вясёлы мы сонцам пякучым

Заіскрымся ў нябесным прасторы,

З ветрам-сокалам душы заручым,

Ў пушчу-лес упляцём загаворы. 

Ўночы сумнаю зоркаю глянем

На сады, на амшэлыя хаты;

Чары-сон навядзём заклінаннем,

Вышлем росы брыльянтныя ў сваты. 

Узалоцімся ў светлыя слёзы,

Ў слёзы-іскры забраных загонаў;

Снегам-пухам зардзімся ў марозы,

Ўлетку кветкай зайграем чырвонай. 

Адну песню дзень, ночка хай грае

Нам, сіротам, па свеце цярністым...

Абнімі ты мяне, маладая,

Абніманнем гарачым, агністым.

1912 г.

 

 

Янка Купала 

Я не сокал...

 

Я не сокал зоркавокi,

Не арол адважны,

Што так думна за аблокi

Ўзносiцца з iх кажны.

 

Нават я не салавейка,

Што пяе так слаўна,

А я толькi верабейка,

Ўзрошчаны  пад Гайнай.

 

Як ён, край шаную родны,

Не ляту ў чужыя,

I з зiмой б”юся халоднай,

Хоть-та сэрца ные.

 

Як ён, сеў бы дзе на плоце

I песнi  чырыкаў,

Людцаў родных бы ахвоцiў,

К лепшай славе клiкаў.

 

Як ён сад – я хатку, поле

Люблю, хоць не маю,

З верабейкавай i доля

Мая роўна, знаю.

 

Верабейку стужа змора

Або ястраб схваце,

Мяне ж зломе маё гора,

Ў землю кiне спацi.

 

Над магiлаю крыж з хаткай

Паставяць мне людзi,

Верабейкава ж дзiцятка

Нада мной пець будзе.

 

I мне будзе смуткаў меней,

Лежачы ў заперцi…

За жыцця – слёзы, цярпение,

А песнi па смерцi.

1907 г.

 

Янка Купала 

Вёска

 

Горы ды каменне,

Вузкія палоскі:

Гэта наша поле,

Поле нашай вёскі.

Курныя аконцы –

Каб святла хоць трошкі:

Гэта нашы хаты,

Хаты нашай вёскі.

Лапці ды сярмягі –

Як абраз не боскі:

Гэта нашы людзі,

Людзі нашай вёскі.

Карчмы ды астрогі,

Крыжыкі, бярозкі:

Гэта наша доля,

Доля нашай вёскі.

1909 г.

 

Янка Купала 

Мужык

 

Што я мужык, усе тут знаюць,

і, як ёсць гэты свет вялік,

З мяне смяюцца, пагарджаюць, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Чытаць, пісаць я не ўмею,

Не ходзіць гладка мой язык...

Бо толькі вечна ару, сею, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Бо з працы хлеб свой здабываю,

Бо зношу лаянку і крык,

і свята рэдка калі знаю, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Галеюць дзеці век без хлеба,

Падзёрты жончын чаравік,

Не маю грошы на патрэбу, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Заліты потам горкім вочы;

Ці я малы, ці я старык, —

Працую, як той вол рабочы, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Як хвор ды бедзен – сам бяруся

Лячыць сябе: я чараўнік!

Бо я без доктара лячуся, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Што голы я павінен згінуць,

Як той у лесе чашчавік,

І, як сабака, свет пакінуць, —

    Бо я мужык, дурны мужык.

 

Але хоць колькі жыць тут буду,

Як будзе век тут мой вялік,

Ніколі, браткі, не забуду,

    Што чалавек я, хоць мужык.

 

І кожны, хто мяне спытае,

Пачуе толькі адзін крык:

Што хоць мной кожны пагараджае,

    Я буду жыць! — бо я мужык!

 

1905 г.

 

Янка Купала 

Сын і маці

 

С ы н

 

— Мамка, мамка, нам сягоння

 Гаманілі ў школе

Аб якойсьці Беларусі,

 Што жыве на волі.

 

Хоць я слухаў вельмі шчыра

  (Не люблю іначай),

Ды ніяк не мог уцяміць,

 Што ўсё гэта знача.

 

       М а ц і

 

— А вось тое, мае дзеткі,

 Глянь-зірні наўкола:

Бачыш гэтыя сялібы,

 Хаткі нашых сёлаў;

 

Гэта поле — шнур ля шнура —

 Ўзгоркі і лагчынкі,

На узмежку грушу-дзічку,

 Крыж каля пуцінкі?

 

Бачыш логі, сенажаці,

 А на іх — крыніцы,

Далей — бор зялёны, гонкі,

 Што увысь глядзіцца?

 

А там далей, дзе ўжо вока

 Дасягнуць не можа,

Тое самае пабачыш, —

 А ўсё так прыгожа!

 

Сотні вёсак і мястэчак,

 Гарадоў нямала,

Рэк бурлівых, пушч гамонкіх

 З неапетай хвалай.

 

Там плывуць Дняпро і Сожа,

 Ды Дзвіна і Нёман,

Белавежы, Налібокаў

 Там чуваці гоман.

 

Гарады — Мінск, Віцебск, Вільня,

 Магілёў, Гародня

І Смаленск з сцяной цаглянай

 Разляглі выгодне.

 

Аб вялікай нашай славе

 Сведчаць на свет цэлы, —

Як жылі мы, панавалі

 Ў родным краі смела.

 

Во ўсё гэта, мае дзеткі,

 Ад межаў да межаў

Беларусяю завецца

 Й да цябе належа.

 

       С ы н

 

— А! Ўжо сцяміў! Дык багат я,

 Меўшы столькі цудаў:

Гэткім чынам я ніколі

 Служкаю не буду.

 

Ну, а йшчэ скажы мне, мамка,

 Бо я не разважыў:

Што такое беларусы,

 Як настаўнік кажа?

 

       М а ц і

 

— Ах, які ты йшчэ дурненькі,

 Каб не скеміць гэта!

Ну, паслухай: усе людзі

 Што ад лета ў лета,

 

Ад пакон вякоў жылі тут

 І жывуць сягоння,

Носяць світкі, носяць лапці

 Ды былі ў прыгоне,

 

Ўсе — і ты, і я, суседзі,

 Хто, па-твойму, прусы?

Дык жа ўцям: на Беларусі

 Жывуць беларусы!

 

Ды яшчэ, каб лепей ведаў,

 Мушу табе ўспомніць:

Беларусы беларускай

 Гутаркай гамоняць.

 

       С ы н

 

— Вось яно што! Праўда, мамка,

 Ўжо сабе ўтлумачыў:

Беларус я! Ох, дам пытлю,

 Хто скажа іначай.

 

Ну, але яшчэ не ўсё тут

 Ясным мне здаецца:

Што такое беларускай

 Гутаркай завецца?

 

       М а ц і

 

— Ой, дурненькая варона,

 Што з табой чыніці!

Як жа йначай беларусы

 Могуць гаманіці?

 

Як жа мы з табой гуторым

 Вось у гэту хвілю?

Як жа я пяю над зыбкай

 Для малой Марылі?

 

Ды паслухай, як на вёсцы

 Кажа дзядзька, цётка;

Як пяюць улетку жнеі

 За сваёй работкай;

 

Як бабуля баіць казкі

 Аб нядолі-долі;

Як начлежнікі спяваюць

 На начлезе ў полі?!

 

       С ы н

 

— Ну, ўжо знаю, знаю, мамка!

 Як у люстры бачу,

Пакажу я ўсяму свету,

 Хто я, дый што значу!

 

1921 г.

 

Янка Купала 

Даўгажаданая

 

Ты прыйшла ка мне тады,

Як звінелі халады,

Як стагнаў яловы плот,

Хохлік бегаў ля варот. 

 

I сагрэла ты мяне

Ў палуцьме, у палусне;

Паня ты была, я – пан...

После зноў зацвіў курган. 

 

Ад мяне пайшла тады,

Падганялі халады,

Скрыпам выў яловы плот,

Хохлік бегаў ля варот.

1909 г.

 

Янка Купала 

Мая жонка

 

Не хачу я жонкі

Не з сваёй старонкі,

    Як я – багацейшай, 

    І як я – мудрэйшай. 

 

Я вазьму такую,

К якой любасць чую,

    Што мяне палюбіць,

    Як сябе самую. 

 

Будзем з ёю жыці

I долю хваліці,

    Весці лад у хаце,

    Дзетак гадаваці. 

 

I так жыць па праве

Ў добрай будзем славе,

    Покуль хаўтуроў нам 

    Злая смерць не справе.

1912 г.